Bob Dylan - Real Live

Plannen en realiteit

Opgeladen door het geslaagde TV-optreden bij Letterman (zie Infidels) wil Bob Dylan, voor het eerst sinds bijna drie jaar terug op tournee - maar niet in Amerika. Hij is de slechte kritieken en de tegenvallende ticketverkoop van de religieuze tournees nog niet vergeten.
Zuid-Amerika ziet hij wel zitten. Een heel continent waar hij nog nooit is geweest.

In april 1984 beginnen de repetities, gewoon bij hem thuis in Point Dune, in Malibu. Zoals gewoonlijk experimenteert hij met verschillende muzikanten om de perfecte combinatie te ontdekken: Charlie Quintana en Ian Wallace als drummers, Tony Marsico, Greg Sutton, Tim Drummond en Greg Eyrich als bassisten en Nicky Hopkins en Benmont Tench op toetsen.
Enkel de gitarist staat vast: Mick Taylor. Hij was blijkbaar tevreden over diens inbreng bij de opnamen van Infidels. De ex-Rolling Stone gitarist brengt zijn goede vriend Colin Allen mee. Die heeft nog gedrumd bij Focus en rencenter bij de rëunie van de Bluesbreakers.

Maar na een paar weken wordt het duidelijk dat de plannen moeten worden gewijzigd. Volgens promotor Bill Graham is rondtrekken door het zuiden niet mogelijk – te chaotisch. In plaats daarvan stelt Graham voor, dat Dylan - voor het eerst in zijn carrière - alleen door Europa zou touren. Alle voorgaande keren heeft hij Europa aangedaan in het kader van een groter opzet: voor of na een Amerikaanse tournee. Graham heeft nog meer goede raad: hij adviseert om nog iemand mee te nemen. Een andere grote naam. Dat drukt de kosten en lokt grotere publieksaantallen. Het wordt Bob Dylan's eerste stadiumtournee.

De zanger zelf kan het dan eigenlijk al lang niets meer schelen. "Ik wou naar Zuid Amerika, maar dat scheen niet te gaan en dus deed ik deze tour maar... Er is geen speciale aanleiding voor...Ik wou eigenlijk naar Zuid Amerika... Maar op het laatst had ik me mentaal voorbereid om iets te doen en dus deed ik dit maar, omdat dat andere niet doorging."

Hij stelt Mick Taylor aan als leider en laat het volledig aan hem over om een band samen te stellen. Taylor kiest als drummer Colin Allen. Aan de toetsen had hij graag Nicky Hopkins gehad, maar wanneer die een piano vraagt, blijkt dat te duur. Ook Heartbreaker Benmont Tench blijkt niet beschikbaar. Faces toetsenist Ian MacLagan wordt dan maar ingeroepen. Bassist Gregg Sutton is de enige van de jonge kerels die overblijft van Dylan's keuze.
Voor het eerst in tien jaar wordt Dylan dus begeleid door een kleine band en zonder backingzangeressen.

Pas einde mei is de definitieve bezetting gekend. Veel tijd om te repeteren is er dan niet meer.
"Repeteren met Dylan heft sowieso geen zin," meent Ian MacLagan, "hij gooit er altijd nummers tussen die je nog nooit hebt gehoord. Dylan zei niet veel, maar zo is hij nu eenmaal."

Inderdaad, wanneer ze samen komen in het Beverley Theater in Los Angeles, weigert Dylan om instructies te geven. Hij laat alles over aan Mick Taylor. Maar die heeft geen idee wat er van hem wordt verlangd. Na afloop van de eerste repetitie stapt MacLagan naar Dylan toe en zegt hem: "Bedankt Bob, het is een eer om met jou te mogen werken." Bob mompelt terug: "Ik hoop dat je nog hetzelfde zegt eens de tour voorbij is."

Pas wanneer de tournee drie weken bezig is, durft Colin Allen het eindelijk aan om Bob Dylan te vragen hoe het nu eigenlijk zit met het einde van zijn songs. “We zaten in Rome in ons hotel… We zaten buiten en Bob was er bij, en ik zei: ‘Hey, Bob, als je zo naar mij kijkt op het einde van een nummer, wat bedoel je dan? Wil je dat ik er onmiddellijk een eind aan maak, of zo rap mogelijk of wacht tot de volgende tempoverandering? Hij antwoordt: ‘Wel, ik vindt dat we genoeg hebben gedaan met dat nummer en dat we er mee moeten stoppen als we ons daar goed bij voelen.’
Daar heeft een mens iets aan!"

"De ritmesectie was een vreemde combinatie," legt MacLagan uit: "Colin Allen speelde in de jaren zeventig bij Zoot Money, toen dingske er nog bij was, die van The Police [Andy Summers]. Dat was de laatste keer dat ik hem gezien had. Dat was vijftien jaar geleden. Greg Sutton kende ik niet. Maar de ritmesectie vond ik uitstekend. Een beetje rommelig misschien. Een extra gitarist was niet slecht geweest."

De splinternieuwe titels die Dylan uitprobeert tijdens de repetities duiken overigens later nooit meer terug op: 'Dirty Lies', 'Enough Is Enough' en 'Angel Of Rain (Almost Done)'.
Over dat laatste nummer zegt Ian MacLagan: "Er was een prachtige song die we een paar keer speelden. We hebben het nooit opgenomen en zelfs niet fatsoenlijk gerepeteerd. Het was een moeilijk nummer. We kenden de titel niet, maar we begonnen er een paar keer aan. Hij wou het ons niet leren."




Een slecht begin

Twee dagen later al vliegen ze naar Italië, waar op 28 mei het eerste van de 27 concerten zal plaatsvinden in de Arena di Verona.
Tijdens de allerlaatste repetitie, in het stadion zelf, weigert Dylan ook maar een van zijn eigen nummers te repeteren. Mick Taylor krijgt het op zijn zenuwen. Wanneer hij iets durft te operen over "onprofessioneel gedrag" wordt hij prompt ontslagen. De avond voor de aanvang van de tour!

Zelfs Bob Dylan ziet in dat het niet mogelijk is om korte termijn een vervanger te vinden. De volgende avond staat Mick dan ook netjes op het podium. Het mag niemand verwonderen dat dit misschien wel Dylan's slechtste concert ooit is. Er is geen setlist en de band weet niet welk nummer ze moeten spelen, in welke toonaard of wanneer ze moeten stoppen.

De volgende dag wordt inderhaast een persconferentie georganiseerd, in Villa Cortine in Sirmione. Graham laat een lijst ronddelen met nummers die Dylan "zou kunnen spelen". Op de lijst staan bijna louter “greatest hits” uit de jaren zestig. De jaren zeventig en tachtig lijken nooit te hebben plaatsgevonden. Er is haast geen religieus materiaal opgenomen in de lijst en slechts drie nummer van zijn meest recente cd, Infidels. Er staan ook drie nieuwe titels vermeld: 'Dirty Lies', 'Angel Of Rain' en 'Enough Is Enough'.
Enkel dat laatste wordt ook echt gespeeld. Negen keer zelfs. Maar Dylan slaagt er in elke keer een andere tekst te verzinnen!

Twee dagen later is er een tweede persconferentie in het Club-Haus van het St Pauli Stadium in Hamburg. Dylan ontkent dat de tour nostalgisch is omdat de klemtoon ligt op nummers uit de jaren zestig. "A Tale Of Two Cities is honderd jaar gelden geschreven. Is dat nostalgie? Gewoon weer zo'n stempel."

Op de tour wat op te peppen - de laatste hit van voorprogramma Santana is ook al tien jaar oud - heeft Bill Graham Joan Baez uitgenodigd om mee te komen spelen. Hij heeft haar verzekerd dat Dylan enkele duetten met haar wil brengen.
Bob weet echter van niks en heeft alles behalve zin in duetten met een ex van lang geleden. Wanneer hij die avond ‘I Shall Be Released’ inzet, stapt Joan naar hem toe om, zoals vroeger in één microfoon mee te zingen. Dylan ziet haar komen, stapt achteruit en gaat verder zingen in een andere microfoon.
Na vijf concerten ziet Joan Baez in dat zij niet echt is gewenst en stapt het terug af.


De ommezwaai

Met een vrije dag te overbruggen tussen twee concerten in het Sportpaleis Ahoy, in Rotterdam, schrijft onze favoriete neuzelaar totaal nieuwe teksten voor 'Tangled Up In Blue' en 'Simple Twist Of Fate'. Tegen Bill Flanagan zou hij zelfs onomwonden stellen dat hij de nieuwe lyrics beter vindt dan de originelen. "...Ik veranderde ze niet omdat ik ze stond te zingen en dacht "Oh, die oude woorden vervelen mij." Die oude waren nooit echt gepast. Ik herschreef ze in een hotelkamer ergens. Ik denk in Amsterdam...Toen ik ze de volgende avond zong wist ik dat het er boenk op zat."

Deze nieuwe versies vormen de hoogtepunten van de tour. Het tweede optreden in Rotterdam, op 6 juni is dan ook in niets meer te vergelijken met de eerste shows van de tour, amper een week eerder. De band is op mekaar ingespeeld en Dylan zelf zingt terug met de kracht en souplesse van vroeger. Een opgeluchte Mick Taylor verklaart later dat hij deze reeks concerten het hoogtepunt beschouwt van zijn carrière.

De wijziging komt precies op tijd voor het allereerste optreden van Bob Dylan in België. Op 7 juni 1984 staat hij in het Josaphat Park in Brussel.

Natuurlijk kon ik deze gelegenheid niet aan mij laten voorbij gaan. Net als 17 000 anderen had ik 750 of zelfs 850 Bef (voor de jongeren onder u: respectievelijk iets meer dan 19 of 21 euro) betaald voor mijn toegangsticket tot het vroegere Stade du Crossing. De regen had het veld in een modderpoel veranderd

Het concert begon met een soloset van Joan Baez die een tiental nummers bracht. Na de pauze speelde Santana dan een set van anderhalf uur. Daarvan herinner ik mij alleen dat het mateloos vervelend was. Eindeloze gitaarsolo's werden afgewisseld met al even langdradige percussiebreaks. Geeuw.

De pauzemuziek daarentegen was subliem. Een mengeling van country en blues: Hank Williams, Robert Johnson, Jimmie Rodgers… Ik heb geen idee of Dylan zelf die band had samengesteld of dat er een zeer geïnspireerde DJ op los was gelaten.

Na drie kwartier wachten doken Dylan en zijn begeleiders plots op. Ze trokken meteen van leer met een garage-band-achtige versie 'Highway 61 Revisited', gevolgd door 'Jokerman', 'All Along The Watchtower', 'Just Like A Woman'. Ook 'Maggie's Farm' was rommelig. Allemaal kregen ze een lang instrumentaal einde waarbij Taylor de toon aangaf. Dat was dan ook het enige instrument dat te onderscheiden was in de geluidsbrij.
Pas wanneer wat nieuwe nummers aan bod kwamen, kreeg het genie van dienst achter het mengpaneel eindelijk de klank min of meer in balans gekregen. 'I and I' en 'License To Kill' klonken haast als de studioversies. Maar net toen de zaak op dreef kwam was het tijd voor een pauze. Dylan wandelde het podium af en liet Gregg Sutton één nummer brengen met de band: 'I’ve Got To Use My Imagination'.

Daarna keerde Dylan alleen terug voor een akoestische set. Bij 'Mr. Tambourine Man' werden de aanstekers bovengehaald. Het "no no no" van 'It Ain't Me, Babe' werd massaal meegezongen.
Na 'It's Alright, Ma (I'm Only Bleeding)' werd de band er terug bij gehaald voor het laatste deel. Maar toen begon het ook te moteregenen. Een stevig 'It's All Over Now, Baby Blue' ging vooraf aan een ruwe rocker waarvan ik pas achteraf heb gelezen dat het 'Masters of War' zou zijn geweest. Zo onherkenbaar was het akoestisch folknummer getransformeerd. De slechte klankkwaliteit was er natuurlijk ook niet vreemd aan.
'Ballad Of A Thin Man' werd gevolgd door de nieuwe versie van 'Simple Twist Of Fate'.
'Every Grain Of Sand' vormde een dramatische climax, gevolgd door 'Like A Rolling Stone', compleet met een introductie van de band. Dat was ook zowat het enige wat Bob Dylan die avond zei.

Voor de bissen speelde Dylan weer eerst een akoestische solo-set van twee nummers: 'Tangled Up In Blue' leek pure improvisatie en 'Girl From The North Country' was een onverhoopt hoogtepunt.
Voor de afsluiters kwam Carlos Santana de band bijstaan: 'Love Minus Zero - No Limit', een erg sterk 'Tombstone Blues' en tenslotte een cover van het Willy Nelson nummer 'Why Do I Have To Choose'.
We kregen zeker waar voor ons geld. Dylan en zijn band speelden bijna twee uur en een kwart.


Spanje, Frankrijk en Engeland

Er zijn mensen die van zowat elk optreden van de man uit Duluth, Minnesota een opname hebben verzameld. Volgens die kenners gaf Bob Dylan, op 23 juni 1984, één van de beste concerten uit zijn carrière. Dat gebeurde in het Minestadio F. C in Barcelona. Hij zong er met veel gevoel een twee en een half uur durende show. Hij ging zelfs in op een verzoek van het publiek om 'Senor' te spelen. Het nummer was totaal onvoorbereid, zodat Dylan zelfs eerst de akkoorden moest tonen aan Mick Taylor. Het publiek ging compleet uit de bol.

Op 1 juli staan ze voor 100 000 toeschouwers in het Parc de Sceaux, in Parijs. De Franse zanger Hughes Aufrey komt gitaar meespelen en meezingen op 'The Times Are A-Changin''.

Die avond heeft Dylan nog een andere gast. De Franse schilderes Claude-Angèle Boni slaagt erin in zijn bed te belanden. Ze leerden mekaar drie jaar eerder kennen tijdens de Europese zomertournee van 1981. Toen raakte ze ook al op zijn hotelkamer waar ze portretten van mekaar tekenden.
Op 17 juni had ze hem even backstage kunnen begroten voor het concert in Nice. Tot haar grote verassing droeg hij die avond 'Just Like A Woman' aan haar op.
Maar wanneer Boni de volgende ochtend aan Bob vraagt of ze mee kan reizen naar Grenoble, laat hij haar weten dat ze dat op eigen kosten kan doen.

In Grenoble komt Van Morrison overigens meedoen op 'It's All Over Now, Baby Blue'.

De zes wekende durende tournee wordt afgerond met een reeks optredens in Engeland. Die worden opgenomen voor een liveplaat. Jammer genoeg is het hoogtepunt tegen dan al voorbij. Op 5 juli staan ze in Newcastle. Twee dagen later spelen ze in het Wembley stadium voor 80 000 mensen. Voor de gelegenheid komt Eric Clapton meedoen bij 'Leopard-Skin Pill-Box Hat', Chrissie Hynde probeert achtergrondzang te verzorgen voor de bisnummers en Van Morrison zingt opnieuw mee bij 'It's All Over Now, Baby Blue'.

De tour wordt een dag later afgesloten met een show aan het Slane kasteel in Ierland. U2 doet een verassing optreden.
Bono moest er toch zijn. Het Ierse muziekblad Hot Press had hem gestuurd om er een interview op te nemen met Dylan. Tijdens het gesprek geeft Dylan toe dat hij er soms plezier in heeft "om mensen af te zeiken" en dat het schrijven van de gospelsongs op Slow Train Coming hem "schrik had aangejaagd". Maar wanneer hij Paul Brady ziet voorbijkomen breekt hij plots het interview af om met de folkzanger een praatje te gaan slaan.

En ook hier zijn er weer een aantal gasten: Van Morrison zingt en speelt mee op - u raade het al - 'It's All Over Now, Baby Blue' en 'Tupelo Honey', Bono Vox en Leslie Dowdell zingen mee bij 'Leopard-Skin Pill-Box Hat' en 'Blowin' In The Wind' en Steve Wickham speelt viool op 'Leopard-Skin Pill-Box Hat'.


Real Live

Jammer genoeg heeft Dylan geen lessen getrokken uit het verleden. Net als bij Before The Flood liet hij de laatste drie concerten van de tournee opnemen. In 1984, net als tien jaar eerder was de fut er tegen dan uit en het hoogtepunt gepasseerd. De banden van de optredens in Newcastle, Londen en Slane geven dan ook geen goed beeld van waartoe de zanger en zijn band in staat waren tijdens zijn enige periode “on the road” tussen november ’81 en februari ’86.

In de herfst wordt aan Glyn Johns (producer van onder andere The Beatles en the Eagles, maar ook de vader van Ethan Johns) gevraagd om uit de opnamen een live-plaat te selecteren.

Het resultaat ligt netjes op tijd in de winkel voor de Kerstaankopen: 3 december 1984

Real Live - wat een titel - is samengesteld uit de opnamen van Newcastle, London en Slane Castle. Er staat geen enkel nieuw nummer op, maar wel een grondig herwerkte versie van 'Tangled Up In Blue', waarvan Dylan later verklaard dat dit voor hem de definitieve versie is. Merkwaardig is de enthousiast meegezongen versie van 'It Ain't Me Babe'. Gelukkig is er ook plaats ingeruimd voor twee meer recente nummers: 'I and I' en 'License To Kill'.

De recensenten reageren teleurgesteld en het publiek is ook niet enthousiast: in de Billboard-albumlijst komt de plaat niet verder dan 115. In Engeland blijft Real Live op 54 steken.

Toch is de plaat lang niet zo slecht als soms wel eens wordt beweerd. Vooral 'Highway 61 Revisited ' en 'Maggie's Farm' rocken stevig.






Bob Dylan en band tijdens de repetities in het Beverly Theatre, Los Angeles. Van links naar rechts: Colin Allen, Ian MacLagan, Greg Sutton & Mick Taylor



License To Kill